♘امیرحسین♞
♘ مدیریت انجمن اسب ایران ♞
شناسائی سن، در اسب شناسی اهمیت بسزائی دارد . چه علاوه بر اینکه بهداشت ، تغذیه و تعلیف تابع سن می باشد از لحاظ دامپزشکی نیز بعضی از بیماری های مشخص در سنین معینی ظاهر می شوند . بنابر این بعضی از ناخوشی ها در جوانی و برخی دیگر در پیری پدید می آید و پیروی از قوانین فیزیولوژی ، در سنین مختلف زندگی وضع خوراک و پوشاک و نحوه عمل بهداشت تغییر می کند . از اینرو دانستن سن دامهای اهلی برای دامپزشک چه از نظر پیش بینی و پیش گیری امراض و چه از لحاظ درمان اهمیت مخصوصی دارد .
برای دامپروران و خریداران دام از نظر بهره برداری و بکار گماردن حیوان در سرویسهای گوناکون دانستن سن دام یکی از نکات اساسی محسوب می شود و در قیمت دام داری اثر محسوس می باشد .
بدیهی است که دام نسبتا مسن وپیر اگر چه ظاهر خوب و فریبنده ای داشته باشد از نظر کار ارزش زیادی ندارد و همچنین ارزش دامهای خیلی جوان که چند سال نگهداری و تغذیه لازم دارند تا بتوانند ثمر بخش واقع شوند خیلی کمتر می باشد تا آنهائیکه از همان روز اول خریداری مورد استفاده قرار می گیرند .
ضمنا روش نگهداری و استفاده از دام با تغییرات سن متغییر است . روی این اصول است که شناسائی سن در اندام شناسای اهمیت مخصوص دارد و متخصصان فن باید بطور دقیق، با اشتباهائی هر چه کمتر بتوانند آنرا معین کنند .
تاریخچه :
قضاوت سن دامهای اهلی از روی دندانها و شاخ عملی می شود . این فن را هنرمندان مربوطه از خیلی قدیم می دانستند و تاریخ پدید آمدن آن در مورد اسب خیلی قدیمی و شاید از همان زمان اهلی کردن این دام شروع شده باشد . چه بشر پس از اهلی کردن این دام علاقه مخصوصی بدان پیدا کرد و این حیوان را رفیق شفیق و خدمتگذار حقیقی خود دانست و برای مسافرت و حمل و نقل بار و بنه ، تفریح و شکار ، جنگ و جدال و تجارت وجود آنرا چنان ضروری تشخیص داد که آنی از مراقبت آن غفت نمی ورزد . بدین سبب بود که این حیوان را خوب شناخت و اطلاعات خیلی بیشتری درباره سلامتی و بیماری و نقاهت و کسالت و درمان آن بدست آورد . در نتیجه مطالعات دائم خواص نژادی و فردی و همچنین زشتی و زیبائی و عیوب و نواقص آنرا خیلی زودتر و بهتر از دامهای دیگر درک کرد .
اسب داران و علاقمندان به اسب از خیلی قدیم متوجه شدند که بمرور زمان دندانهای اسب تغییر شکل می دهند و علامتهای گوناگونی در روی آن ظاهر می شود از روی آن علامات متخصصان فن سن تقریبی او را معین می کردند اما روش آنها تجربه هائی بشمار می رفت که با یکدیگر متفاوت بود و جنبه علمی نداشت . مثلا در فرسنامه ای بنام( مضمار دانش) که در تاریخ 1090 قمری برابر 1055 شمسی توسط نظام الدین احمد نوشته شده، تا سن پنج سالگی یعنی از هنگام رویش دندانهای شیری تا موقع تخت شدن دندانها، تقریبا تشخیص سن را درست ذکر کرده است. ولی از آن ببعد اشتباهات فراوانی را مرتکب شده و عوض توجه به سطح سایش دندان به تغییر رنگ دندان توجه کرده است . کتابهای فراوانی بزبان پارسی در قرون گذشته نوشته شده است که رویهم رفته همین اشتباهات را تکرار کرده اند .
در این اواخر دامپزشکان متخصص، روش نوینی را برای تعیین سن اسب ابداع کردند. ولی با این روش فقط تا سن هشت سالگی امکان تشخیص سن وجو داشت و از هشت سالگی ببعد سن را حدث میزدند، تا اینکه پرفسور(پسینا) توانست سن اسب را از روی سطح آزاد دندان تا زمان پیری تعیین کند . علائم( پسینا) برای تعیین سن، کاملا صحیح نبود و اشتباهات فراوانی در بر داشت . در سال 1824 برای نخستین بار پرفسور( ژیرارد) روش کلاسیک قابل اعتمادی برای تشخیص سن اسب تا بیست سالگی در نامه دامپزشکی منتشر کرد .
بعدها( ژیرارد) در سالهای 1824 و 1834 آنرا مجددا چاپ کرد و در چاپ سال اخیر تعیین سن گاو و گوسفند و سگ و خوک را بوسیله دندانها و شاخ بدان افزود . از آن ببعد غالب مولفان همان نوشته ها و مشاهدات( ژیرارد) را مورد قبول قرار دادند و با همان اشتباهات منتشر میکردند.
(سیدنی گالواین) در کتاب خود بنام( سن اسب ) سن این حیوان را تا سی سالگی از روی دندانها تعیین کرد .عقیده یو آت نیز در موضوع سن اسب کاملا شبیه ( ژیرارد) بود و همان اشتباهات را داشت .
در سال 1894( لبر) و( کرنوان) عقاید( ژیرارد) را مورد مطالعه و تجدید نظر قرار دادند و با تصحیح بعضی نکات و تغییر برخی از قسمتها، کتاب مفیدی بطبع رسانیدند. پرفسور( برآون) با اعتقاد باصول عقاید او را در قسمت شناسائی سن گاورا تائید کرد، ولی اصول عقاید او در قسمت شناسائی سن گاو و تاثیر زودرسی را در دندانها خیلی دور از حقیقت یافت . وی تجارب خود را در یکی از بنگاههای دامپروری آغاز کرد و متوجه شد که دندانهای گاو در کمتر از 5/3 سالگی (بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی ( بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی و خوک کمی بعد از یکسال و نیمی تخت می شوند در صورتیکه بر حسب عقیده( ژیرارد) دندانهای گاو در 4 تا 5 سالگی و گوسفند در 4 سالگی و خوک در 3 سالگی باید تخت شود
برای دامپروران و خریداران دام از نظر بهره برداری و بکار گماردن حیوان در سرویسهای گوناکون دانستن سن دام یکی از نکات اساسی محسوب می شود و در قیمت دام داری اثر محسوس می باشد .
بدیهی است که دام نسبتا مسن وپیر اگر چه ظاهر خوب و فریبنده ای داشته باشد از نظر کار ارزش زیادی ندارد و همچنین ارزش دامهای خیلی جوان که چند سال نگهداری و تغذیه لازم دارند تا بتوانند ثمر بخش واقع شوند خیلی کمتر می باشد تا آنهائیکه از همان روز اول خریداری مورد استفاده قرار می گیرند .
ضمنا روش نگهداری و استفاده از دام با تغییرات سن متغییر است . روی این اصول است که شناسائی سن در اندام شناسای اهمیت مخصوص دارد و متخصصان فن باید بطور دقیق، با اشتباهائی هر چه کمتر بتوانند آنرا معین کنند .
تاریخچه :
قضاوت سن دامهای اهلی از روی دندانها و شاخ عملی می شود . این فن را هنرمندان مربوطه از خیلی قدیم می دانستند و تاریخ پدید آمدن آن در مورد اسب خیلی قدیمی و شاید از همان زمان اهلی کردن این دام شروع شده باشد . چه بشر پس از اهلی کردن این دام علاقه مخصوصی بدان پیدا کرد و این حیوان را رفیق شفیق و خدمتگذار حقیقی خود دانست و برای مسافرت و حمل و نقل بار و بنه ، تفریح و شکار ، جنگ و جدال و تجارت وجود آنرا چنان ضروری تشخیص داد که آنی از مراقبت آن غفت نمی ورزد . بدین سبب بود که این حیوان را خوب شناخت و اطلاعات خیلی بیشتری درباره سلامتی و بیماری و نقاهت و کسالت و درمان آن بدست آورد . در نتیجه مطالعات دائم خواص نژادی و فردی و همچنین زشتی و زیبائی و عیوب و نواقص آنرا خیلی زودتر و بهتر از دامهای دیگر درک کرد .
اسب داران و علاقمندان به اسب از خیلی قدیم متوجه شدند که بمرور زمان دندانهای اسب تغییر شکل می دهند و علامتهای گوناگونی در روی آن ظاهر می شود از روی آن علامات متخصصان فن سن تقریبی او را معین می کردند اما روش آنها تجربه هائی بشمار می رفت که با یکدیگر متفاوت بود و جنبه علمی نداشت . مثلا در فرسنامه ای بنام( مضمار دانش) که در تاریخ 1090 قمری برابر 1055 شمسی توسط نظام الدین احمد نوشته شده، تا سن پنج سالگی یعنی از هنگام رویش دندانهای شیری تا موقع تخت شدن دندانها، تقریبا تشخیص سن را درست ذکر کرده است. ولی از آن ببعد اشتباهات فراوانی را مرتکب شده و عوض توجه به سطح سایش دندان به تغییر رنگ دندان توجه کرده است . کتابهای فراوانی بزبان پارسی در قرون گذشته نوشته شده است که رویهم رفته همین اشتباهات را تکرار کرده اند .
در این اواخر دامپزشکان متخصص، روش نوینی را برای تعیین سن اسب ابداع کردند. ولی با این روش فقط تا سن هشت سالگی امکان تشخیص سن وجو داشت و از هشت سالگی ببعد سن را حدث میزدند، تا اینکه پرفسور(پسینا) توانست سن اسب را از روی سطح آزاد دندان تا زمان پیری تعیین کند . علائم( پسینا) برای تعیین سن، کاملا صحیح نبود و اشتباهات فراوانی در بر داشت . در سال 1824 برای نخستین بار پرفسور( ژیرارد) روش کلاسیک قابل اعتمادی برای تشخیص سن اسب تا بیست سالگی در نامه دامپزشکی منتشر کرد .
بعدها( ژیرارد) در سالهای 1824 و 1834 آنرا مجددا چاپ کرد و در چاپ سال اخیر تعیین سن گاو و گوسفند و سگ و خوک را بوسیله دندانها و شاخ بدان افزود . از آن ببعد غالب مولفان همان نوشته ها و مشاهدات( ژیرارد) را مورد قبول قرار دادند و با همان اشتباهات منتشر میکردند.
(سیدنی گالواین) در کتاب خود بنام( سن اسب ) سن این حیوان را تا سی سالگی از روی دندانها تعیین کرد .عقیده یو آت نیز در موضوع سن اسب کاملا شبیه ( ژیرارد) بود و همان اشتباهات را داشت .
در سال 1894( لبر) و( کرنوان) عقاید( ژیرارد) را مورد مطالعه و تجدید نظر قرار دادند و با تصحیح بعضی نکات و تغییر برخی از قسمتها، کتاب مفیدی بطبع رسانیدند. پرفسور( برآون) با اعتقاد باصول عقاید او را در قسمت شناسائی سن گاورا تائید کرد، ولی اصول عقاید او در قسمت شناسائی سن گاو و تاثیر زودرسی را در دندانها خیلی دور از حقیقت یافت . وی تجارب خود را در یکی از بنگاههای دامپروری آغاز کرد و متوجه شد که دندانهای گاو در کمتر از 5/3 سالگی (بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی ( بعضی اوقات کمتر از 3 سال و در یک حالت در دو سال و 10 ماهگی ) و گوسفند در سه سالگی و خوک کمی بعد از یکسال و نیمی تخت می شوند در صورتیکه بر حسب عقیده( ژیرارد) دندانهای گاو در 4 تا 5 سالگی و گوسفند در 4 سالگی و خوک در 3 سالگی باید تخت شود